مشکل 10 درصد زنان 15 تا 45 ساله

پرمويي در گفتگو با دکتر سيد محسن خوش نيت فوق تخصص بيماري هاي غدد

پرمويي ( به قول پزشکان : هيرسوتيسم ) عارضه اي است که در ميان زنان ايراني نسبتاً شايع است و از دو جنبه ي زيبايي و درماني قابل بررسي است . در گفتگو با دکتر سيد محسن خوش نيت ، فوق تخصص بيماري هاي غدد و عضو هيات علمي مرکز تحقيقات غدد و متابوليسم دانشگاه علوم پزشکي تهران ، کوشيده ايم جنبه هاي طبي اين مشکل را بيشتر بشکافيم . با ما همراه شويد .
اجازه بدهيد اول ، صورت مساله را تعريف کنيم . افزايش موهاي زايد زبر و خشن در بدن خانم ها ( در جاهايي که نبايد چنين موهايي ايجاد شود مانند پشت لب ، چانه ، ناحيه جلوي گوش در زاويه ي فک تحتاني ، گردن ، سينه ، شکم ، بالاي پشت بدن ، ناحيه کمر ، بازوها و ران ) را پرمويي مي گويند . در ناحيه ي ساق پا و ساعد به طور طبيعي ممکن است موها کمي ضخيم و خشن باشند که مهم نيست يا بعضي از خانم ها مي گويند در پيشاني شان موهاي خشن دارند که اينها موي زايد محسوب نمي شود . در هر زمان در نواحي فوق موهاي زايد ايجاد شود ، دليل بر اين است که هورمون هاي مردانه در بدن زنان زياد شده اند يا تاثيرشان روي گيرنده هاي فوليکول هاي مو در پوست افزايش پيدا کرده است ، يعني حتما يک اختلال هورموني وجود دارد . گاهي سطح هورمون در خون طبيعي است ولي به دلايل ژنتيکي ، گيرنده ي هورمون ، حساسيت بيش از حد به هورمون نشان مي دهد و مثل اين است که هورمون زياد ترشح مي شود . بنابراين موهاي نرم و کرکي به موهاي زبر و خشن تبديل مي شوند و شروع به زياد شدن مي کنند .
ببينيد ؛ در بعضي از نژادها ممکن است که موهاي بدن خانم ها به طور طبيعي بيشتر باشد و در بعضي از نژادها کمتر و حساسيت رواني خانم ها در نژادهاي مختلف نسبت به اين موها متفاوت است . مثلاً در بعضي از قوميت ها ديده شده است که اين موهاي زايد در صورت ، خيلي برايشان مهم نيست . در نژاد ايراني موهاي زايد در ناحيه ي زاويه فک و گردن بيشتر از ساير نژادها ديده مي شود . در کل ، شيوع موهاي زايد در خانمها حدود 10 تا 15 درصد جمعيت شان در سنين باروري يعني سنين بين 15 تا 45 سال است . در ايران در چند مطالعه انجام شده در بعضي نواحي تا 15 درصد هم گزارش شده است .
شايع ترين علت ايجاد موهاي زايد ، نشانگان تخمدان پلي کيستيک است که حدود 6/5 تا 8 درصد خانم ها به آن مبتلا هستند . در اين بيماري به علت اختلالي که در تخمدان ها ايجاد مي شود تخمدان شروع به توليد هورمون هاي مردانه و به خصوص تستوسترون مي کند که قوي ترين هورمون مردانه است . بايد بدانيد که هورمون هاي مردانه به مقادير کمي در بدن تمام زنان توليد مي شود ، چنان که هورمون هاي زنانه هم به مقادير کم در بدن تمام مردان ترشح مي شود ولي وقتي ميزان اين هورمون ها از يک حدي بيشتر شود ، عوارضي همچون موي زايد ، ريزش موي هورموني در ناحيه ي جلو تا فرق سر ، ايجاد آکنه در ناحيه صورت ، بازوها ، سينه و پشت ايجاد مي کند . در نشانگان تخمدان پلي کيستيک با افزايش توليد تستوسترون و هورمون هاي مردانه ديگر ، هورمون هاي جنسي زنانه و به خصوص پروژسترون نامنظم ساخته مي شوند و به همين جهت علاوه بر پرموي ، عادت ماهيانه نامنظم و با فواصل طولاني مي شود . گاهاً چاقي و ناباروي از علايم ديگر اين نشانگان هستند .
نه . با روش هاي مختلف اصلاح که امروزه رايج است ، تعداد موها و ضخامت آنها افزايش پيدا نمي کند . ممکن است به مرور زمان اين موها زياد شود . علت اين امر اختلال هورموني زمينه اي است که در بدن وجود دارد و سبب مي شود تعداد اين موها به تدريج زياد ، خشن و زبر شود . در چنين حالتي فرد اگر اصلاح هم نکند ، اين اتفاق مي افتد چون در هر حال اين اختلال هورموني در بدن شروع شده و در حال پيشرفت است ولي چون اصلاح مي کند ، فکر مي کند به خاطر آن است .
ما اصلاً اپيلاسيون دايمي نداريم ، مگر اينکه با روش خاصي مثل الکتروليز يا ليزر ريشه مو را بسوزانيم ولي حتي وقتي ريشه موهاي زايد را به دليل اينکه اختلال هورموني در بدن وجود دارد و موها در حال زياد شدن هستند ، مي سوزانيم از کنار آن يک موي جديد ديگر مي رويد بنابراين تا اختلال هورموني درمان نشود حتي الکتروليز و ليزر هم جواب نمي دهد . اپيلاسيون دايم هم نداريم چون اپيلاسيون ريشه مو را از بين نمي برد .
نه ! اين مساله اثبات نشده . امروزه در طيور ، از هورمون هاي مشابه تستوسترون کمتر استفاده مي شود .
در بعضي از خانواده ها پدر يا مادر دچار ريزش موهاي هورموني هستند . در افراد مونث اين خانواده ها ممکن است اين تغييرات هورموني به صورت افزايش موهاي زايد يا ريزش موي هورموني وجود داشته باشد . ولي اينکه دختري با پسري دو قلو بوده اند ارتباطي با پرمويي در بدن ندارد .
مصرف کورتون بيشتر موجب افزايش موهاي نرم و کرکي مي شود ولي گاهي ممکن است همين موهاي کرکي را هم زبر کند .
ما معمولاً يک بررسي هورموني ، به خصوص در مورد هورمون هاي مردانه در زنان انجام مي دهيم . اگر اختلالات عادت ماهيانه هم وجود داشته باشد ، بررسي هاي هورموني ديگر از جمله بررسي تيروئيد و اندازه گيري پرولاکتين خون براي بيمار انجام مي دهيم و از نظر کارايي غده هيپوفيز هم بررسي کنيم ، به خصوص اگر فاصله عادت ماهيانه خيلي طولاني شده باشد . در بعضي از موارد ممکن است سونوگرافي از رحم و تخمدان ها هم لازم باشد . ما با اين بررسي ها بيشتر سعي داريم که تومورها و بدخيمي ها و بيماري هاي غده فوق کليوي را که سبب افزايش ترشح هورمون هاي مردانه مي شود را کنار بگذاريم و بعد به تشخيص تخمدان پلي کيستيک بر اساس علايم موجود مي پردازيم . البته الزامي براي وجود اختلالات هورموني واضح در آزمايش يا سونوگرافي نيست و ممکن است اصلاً سونوگرافي يا آزمايش اين اختلال هورموني را نشان ندهد . اصل تشخيص بر اساس علايم باليني است . پس از طي اين مراحل ، درمان را شروع مي کنيم . در زمينه ي درمان اين نکته را بايد بگويم که قدم اول درمان ، استفاده از برخي از انواع قرص هاي ضدبارداري يا ترکيبات حاوي استروژن است . اين قرص ها سبب کاهش هورمون هاي مردانه در خانم ها مي شوند . اين قرص ها را خانم ها مي توانند در تمام سنين ، مجرد يا متاهل استفاده کنند . فقط در خانم هاي بالاي 35 سال که سيگار مي کشند، نبايد مصرف شود . مهم اين است که اين قرص هاي ضدبارداري سبب نازايي و سرطان پستان نمي شوند . البته داروهاي ديگري هم هست که با کاهش هورمون هاي مردانه در درمان کمک مي کنند ولي آنچه مهم است ، اين است که اين داروها بايد به صورت طولاني مدت استفاده شده و توسط بيمار به طور ناگهاني قطع نشود . پس از اينکه دوره ي درمان کامل شد و اختلالات هورموني تصحيح شد موهاي زايد هم از بين مي روند . طول مدت درمان حداقل 5 سال است . توجه داشته باشيد موهايي که ريشه هاي خيلي سفت دارند در کنار درمان دارويي بايد ليزر هم بشوند .
منبع:روزنامه ي سلامت شماره ي 229 /س